Boeken

Boeken, natuurdocumentaires, fotoserie. Wetenschappelijke onderzoeksstations, toeristische cruises. Antarctica is zijn status als terra incognita al lang en breed kwijt. Het witte continent lijkt van iederéén.

Toch weet historicus Adwin de Kluyver met zijn boek Niemandsland een eigen draai te geven aan de Antarctica-interesse. Aanvankelijk stond het zuidelijke continent hem tegen. ‘Te ver, te duur, te weinig cultuur.’

Van jongs af aan was hij gefascineerd door het noordpoolgebied; zijn boek Het Gedroomde Noorden kreeg in 2019 lovende recensies. ‘En toch kwam het Zuiden op mijn pad.’ Hij stuitte in de archieven op ontdekkingsreiziger Nobu Shirase: (…) ‘een Japanner die niet als Roald Amundsen en Robert Falcon Scott in 1911 en 1912 de Zuidpool probeerde te bereiken, maar in tegenstelling tot de Noor en de Brit de canon van de Antarctische geschiedenis nooit haalde.’

De Kluyver besloot in de voetsporen van Shirase naar Antarctica af te reizen. Dat bleek niet eenvoudig; wetenschapsfinancier NWO liet weten dat het Nederlandse onderzoeksstation ‘alleen voor wetenschappers’ toegankelijk was, en daar viel een schrijvende historicus duidelijk níet onder. Uiteindelijk monsterde De Kluyver aan op een historische driemaster, en zo verweeft hij zijn persoonlijke reisnotities met pinguïnwetenswaardigheden, walvisjachtverhalen én de levensgeschiedenis van Shirase. Die ging, in zijn verlangen om poolreiziger te worden, bij een dokter te rade, en kreeg het advies: ‘Drink nooit alcohol. Rook niet. Drink geen thee. Drink nooit warm water. Warm jezelf niet aan een vuur, zelf niet tijdens de koudste maanden.’ De bemanning hield de moraal erin door te spelen op de shakuhachi, een Japanse blokfluit. Zelf ontpopte Shirase zich als haiku-dichter:

Op het buitendek

het knippen van mijn nagels

langzaam tijdverdrijf

Ook De Kluyver wisselt tussen proza en poëzie, elke zin is raak. Met oog voor detail brengt hij het verleden tot leven. Het geheel aan invalshoeken, dagboekaantekeningen en anekdotes maakt Niemandsland tot een wervelende ontdekkingsreis.